له اندېښنو تر پوهاوي؛ په بدخشان کې د پولیو له منځه وړلو هڅې
رقیبه حمیدي
بدخشان، افغانستان (۲۹ وږی ۱۴۰۳) – بدخشان چې د هېواد په سوېل ختیځ کې یو لېرې او غرنی ولایت دی، له کلونو راهیسې په کې د پولیو ناروغۍ د له منځه وړلو هڅې روانې دي.
خو دا هڅې له یو لړ ننګونو سره هم ملې دي، چې له جملې یې یوه هم د پولیو واکسین په تړاو د خلکو ناسم باورونه دي چې په ځانګړي ډول په لېرې سیمو کې یې ریښې غځولې دي.
فاطمه چې د یمګان ولسوالۍ اوسېدونکې ده او اوس د فیضاباد په ریګي کلي کې ژوند کوي، په دې اړه وايي: «پخوا ډېرو کورنیو د ناسمو باورونو له مخې خپلو ماشومانو ته د پولیو واکسین له ورکولو ډډه کوله، دغه باورونه په ځانګړي ډول د میندو په منځ کې ډېر عام وو چې ګواکې د پولیو واکسین ممکن د بېاولادۍ یا نورو ستونزو لامل شي.»
هغه زیاتوي، که څه هم په وروستیو کلونو کې د پولیو له منځه وړلو پروګرام د ټیمونو له لوري د عامه پوهاوي له هڅو سره دا ناسم باورونه تر ډېره بدل شوي، خو لا هم په ځینو لېرې ولسوالیو شغنان، پامیر، درواز او یمګان کې دا ناسم باورونه پر ځای پاتې دي.
د دې په باور، په دې برخه کې د عامه پوهاوي لا پراخوالي ته اړتیا لیدل کېږي څو خلک د پولیو واکسین په اړه کره معلومات ترلاسه کړي او حاضر شي څو خپل ماشومان له پولیو ناروغۍ څخه د خوندیتوب په موخه واکسین کړي.
مولوي حبیبالله چې په بدخشان کې یو نفوذ لرونکی دیني عالم دی، د واکسین اهمیت ته په دیني لحاظ اشاره کوي او وايي: «اسلام واکسین د انسانانو د روغتیا او خوندیتوب لپاره یو ضروري او غوره عمل ګڼي، خلک باید پوه شي چې دا کار نه یوازې له دین سره په ټکر کې نه دی، بلکې د دین غوښتنه ده.» © له پولیو خلاص افغانستان/۱۴۰۳/ رقیبه حمیدي
محدود امکانات او کمزوري روغتیايي خدمات
د ناسمو باورونو ترڅنګ، محدود روغتیايي خدمات او ناکافي بنسټونه هم د دې لامل شوي چې ډېر ماشومان د پولیو په ګډون د نورو ساري ناروغیو واکسینونو ته لاسرسی و نه لري.
زهرا سلیمي، چې په فیضآباد کې یوه ټولنیزه فعاله ده، وايي، د بدخشان په پامیر کلان او پامیر خورد په شان په لېرې ولسوالیو کې د روغتیايي خدماتو نشتون د دې لامل شوی چې ډېر ماشومان د واکسینونو له خدماتو بې برخې شي.
دا زیاتوي: «په بدخشان کې موږ له دوه لویو ستونزو سره مخ یوو؛ لومړی د پولیو واکسین په اړه ناسم باورونه او افواهات چې لا هم په ځینو خلکو کې ژورې ریښې لري، او دویم د کافي روغتیايي خدماتو نشتوالی چې په ځانګړي ډول په لېرې پرتو سیمو کې ماشومان له واکسینونو څخه محروموي.»
د دې په خبره، که څه هم د ملي او مرستندویه ادارو په همکارۍ تر یوه حده دا ستونزې کمې شوې خو لا هم اړتیا ده چې له یوې خوا خلکو ته عامه پوهاوی ورکړل شي او له بلې خوا په لېرې سیمو کې روغتیايي بنسټونه جوړ شي څو خلکو ته روغتیايي خدمات وړاندې کړي.
مولوي حبیبالله چې په بدخشان کې یو نفوذ لرونکی دیني عالم دی، د واکسین اهمیت ته په دیني لحاظ اشاره کوي او وايي: «اسلام واکسین د انسانانو د روغتیا او خوندیتوب لپاره یو ضروري او غوره عمل ګڼي، خلک باید پوه شي چې دا کار نه یوازې له دین سره په ټکر کې نه دی، بلکې د دین غوښتنه ده.»
سیمهییز مشران هم په دې لاره کې مهم رول لوبولی شي. د دغه ولایت یو اوسېدونکی محمد سلیم وايي، سیمهییز مشران کولای شي د خلکو او روغتیايي ادارو تر منځ د پل په توګه عمل وکړي او سمو معلوماتو ته د خلکو لاسرسی آسانه کړي.
هغه د خپلو همکاریو تجربه داسې بیانوي: «په هغو سیمو کې چې سیمهییز مشران د واکسین کمپاین ملاتړ کوي، خلک په چټکۍ سره واکسین مني.»
د ډاکټر علي احمد په نوم د ماشومانو د ناروغیو متخصص وايي، د پوهاوي او سمو معلوماتو کمښت له هغو اصلي لاملونو دی چې د واکسین پر وړاندې د خلکو د انکار او ممانعت سبب ګرځي.
د ده په خبره، که خلک پوه شي چې واکسینونه خوندي او د دوی د اولادونو روغتیا لپاره اړین دي، نو کله به هم له واکسین کولو ډډه و نه کړي.
ډاکټر احمدي همداراز د زیربنا ستونزې ته هم اشاره کوي چې باید حل شي څو په لېرې سیمو کې روغتیايي خدماتو لاسرسی ښه شي.
هغه وايي: «دولت او همکارې ادارې باید د پوهاوي پروګرامونو د پلي کولو تر څنګ په لېرې سیمو کې روغتیايي بنسټونه جوړ کړي څو د روغتیايي خدماتو د پوښښ ساحه پراخه شي او ډېر خلک روغتیايي خدماتو ته لاسرس ولري.»
پایله
د بدخشان ماشومانو لپاره یو سالم راتلونکی په دې پورې تړلی دی چې پوهاوی زیات شي او د روغتیايي زیربناوو بنسټونه پیاوړي شي.
که دولتي او غیر دولتي ادارې د دیني او سیمهییزو مشرانو سره نږدې همکاري وکړي، نو دا ولایت به ژر د پولیو ناروغۍ د له منځه وړلو او عامې روغتیا د ښهوالي شاهد وي.
