رضیه ”له ښځو پرته د پولیو له منځه وړل اوږده سفر دی”
رضیه د افغانستان په جنوب کې د کندهار په ښار کې د ټولنې د عامه پوهاوي د فعالیتونو مسؤله ده. هغې په ۲۰۱۶ کال کې د پوليو د له منځه وړلو پر وړاندې مبارزه کې د لومړۍ ليکې د کارکونکې په توګه ګډون وکړ. هغه په داسې شرایطو کې کار کوي چیرې چې هغه لیواله ده مګر اندیښنه لري. هغه خوشحاله ده چې کورنۍ قانع کړي چې خپل ماشومان واکسین کړي او هغه ډیره بریالۍ شوې خو د لومړۍ لیکې د ښځینه کارمندانو په وړاندې د امنیتي ګواښونو څخه ویره لري.
ډاکټر فریما د افغانستان د پولیو د پروګرام او د کوویډ-۱۹ سره د مبارزې په برخه کې د جنسیتي خنډونو د زیاتوالي په برخه کې ډېر خنډونه لرې کړي دي.
نوموړې وايي: «په افغانستان او په ځانګړې توګه په کندهار کې کلتوري او عنعنوي وضعه داسې ده چې خلک د زده کړو په لټه کې ښځو ته په سترګه نه ګوري. له هغه وخته چې ما ښوونځي ته تګ پیل کړی دی له ډیرو ستونزو سره مخ شوی یم. تاسو د خلکو لخوا د سپکاوي سره ځورول کیږئ.”
“خلکو به ما ته ویل چې د یوې نجلۍ په توګه، که زه له کوره بهر د زده کړې او کار لپاره لاړ شم، زه به زما کورنۍ ته سپکاوی وکړم. زه به کور ته راتلم او خپلې کورنۍ ته به مې دا کیسې ویلې او پر ځای به مې د هغوی ملاتړ تر لاسه کړ او دې ته وهڅول شوم چې قوي پاتې شم.» ډاکټر فریما څرګنده کړه چې د کورنۍ له ملاتړ پرته به د هغې سفر ناشونی وي.
د WHO سره د ډاکټر فریما کار هغې ته اجازه ورکړې چې نوي مهارتونه زده کړي او د عامې روغتیا مسلک ته وده ورکړي. هغه تشریح کوي، “هیرمه چې موږ چیرته یو، موږ کولی شو خپل تجربه او پوهه لوړه کړو.” دې چلند هغې او د هغې همکارانو ته په ځانګړي توګه د COVID-19 وبا په جریان کې ښه خدمت کړی ، ځکه چې دوی د ویروس سره د مبارزې په لور خپل مهارتونه پیاوړي کړي دي.
“COVID-19 زموږ کاري ژوند او شخصي ژوند دواړه اغیزمن کړي دي. کله چې زه د پولیو په ټیم کې شامل شوم، ما پلان درلود چې نوښت وکړم او د پولیو سره د مبارزې لپاره نوې لارې چارې ولټوم، په هرصورت، د COVID-19 وبا سره زما ټول پلانونه ننګول شوي. کمپاینونه وځنډول شول او د قضیو شمیر مخ په ډیریدو دی.
ډاکټره فریما د پولیو او COVID-19 په اړه ټولنو ته د پوهاوي لپاره د ورځې لپاره چمتووالی نیسي. ©WHO/افغانستان
د پولیو واکسین په کمپاینونو کې لنډمهاله وقفه، د وبا په لومړیو میاشتو کې د روغتیایی کارمندانو او ټولنو د خوندي ساتلو لپاره اړین و، په افغانستان او پاکستان دواړو کې د معافیت د پراخې تشې لامل شو، یوازینی دوه هیوادونه چې لاهم د پولیو ویروس لري. اوس، د پولیو ټیمونه په چټکۍ سره د دې تشې د ډکولو لپاره کار کوي، پداسې حال کې چې د افغانستان د COVID-19 غبرګون ته خپل ملاتړ ته دوام ورکوي. د دوی د خوندیتوب ډاډ ترلاسه کولو لپاره، د پولیو ټول پرسونل روزل شوي ترڅو د COVID-19 په وړاندې احتیاطي تدابیر ونیسي، پشمول په سمه توګه د ماسک اغوستل او په منظم ډول د لاسونو مینځل.
ډاکټر فریما د COVID-19 سره د مبارزې لپاره د هغې د کار خطر کم نه ارزوي. هغه تشریح کوي، “زه خپله ورځ د سهار په 8 بجو د خصوصي او عامه کلینیکونو، درملتونونو، دودیزو معالجو په کورونو کې د لیدلو سره پیل کوم. البته، زه د خپل ځان او زما کورنۍ د COVID-19 ترلاسه کولو په اړه اندیښمن یم. زما مور بوډا ده، او COVID-19 د هغې لپاره خطرناک کیدی شي.
“په هرصورت، زه ژمن یم چې خپلو خلکو ته خدمت وکړم او د نورو د ژوند ژغورلو کې مرسته وکړم. دا اسانه نه ده. زما کورنۍ پوهیږي چې زه یو طبي ډاکټر یم، نو مهمه نده چې کوم ویروس شتون ولري، زه باید د ډاکټر په توګه خپله دنده ترسره کړم.
د خپل کار له لارې، ډاکټر فریما د ډیری اوازو او غلطو معلوماتو په وړاندې راپورته شوې. د پولیو ختمولو او د COVID-19 سره د مبارزې یوه لویه برخه د ناروغیو په اړه د ټولنو سره د معلوماتو او باور رامینځته کولو لپاره کار کوي او څنګه یې مخنیوی کیدی شي.
ډاکټره فریما د پولیو او COVID-19 په اړه ټولنو ته د پوهاوي لپاره د ورځې لپاره چمتووالی نیسي. ©WHO/افغانستان
ډاکټره فریمه وايي، “ډیرو خلکو فکر کاوه چې کوویډ-۱۹ د کافرانو ناروغي ده. په لومړي سر کې، کله چې زه کلینیکونو ته تللم، زما د طبي درجې له امله، دوی په درناوی سره ما ته غوږ نیول. په هرصورت، کله چې ما د COVID-19 او د لاسونو مینځلو او نورو مخنیوي میتودونو په اړه خبرې کولې، دوی به ما ته وویل چې دا ناروغي د کافرانو لپاره وه.
“له بده مرغه، ډیری خلک ناروغه شوي او ډیری یې خپل ژوند له لاسه ورکړی. خلکو په وبا باندې باور پیل کړی. دوی پوهیږي چې خلک کولی شي ناروغه شي او د ناروغۍ له امله مړه شي.
که څه هم د COVID-19 د خطرونو په اړه عامه پوهاوی د پخوا په پرتله خورا لوړ دی، ډاکټر فریما په دې باور دی چې لاهم د ټولنې هڅولو لپاره ډیر څه شتون لري چې د ناروغۍ مخنیوي تدابیر لکه پراخه ماسک اغوستل غوره کړي.
تر هغه چې وبا ختمه شوې وي، هغه هوډ لري چې د پولیو او COVID-19 دواړو سره د مبارزې لپاره اوږده ساعته کار وکړي. د پولیو کاري ځواک چې اوس مهال د COVID-19 غبرګون کې مرسته کوي د پولیو د څارنې شبکې نږدې 36,000 غړي او له 47,000 څخه ډیر د پولیو لومړۍ لیکې کارکونکي شامل دي.
ډاکټره فریمه د ننګونو سره سره چې ورسره مخ ده پاتې نه ده. اوس هم د افغانستان په ځینو برخو کې د ښځو لپاره ستونزمنه ده چې د مشرتابه رول ولوبوي، خو هغه نیت لري چې د عامې روغتیا راتلونکي متخصصینو ته لاره وښيي.
هغه څرګنده کړه: “زه هڅه کوم چې ښځو ته یو فرصت پیدا کړم چې له خپلو کورونو راووځي او خپل استعدادونه وښيي.”
